"Өлбөгөн аюунун терисин бөлүшүү" - бул бирөө пландаштырууга аракет кылып жатат деп айткысы келгенде колдонулат, аны ишке ашыруу үчүн азырынча эч кандай себеп жок. Аюу али өлтүрүлө элек, анын териси бирөөгө таандык деп кантип ойлойбуз?
Аюунун терисин бөлүү идеясын ким ойлоп тапты
Россияда "Өлбөгөн аюунун терисин бөлүшүүнүн кажети жок" деген сөз Ла Фонтендин "Аюу жана эки мергенчи" жомогу орус тилине которулгандан кийин пайда болгон. Тамсилдин сюжети төмөнкүдөй. Эки мергенчи аюуну түшүрүү максатында токойго жөнөштү. Алар чарчап токой аралап, эс алып отурушту. Алар аюуга жолуга элек болчу, бирок экөө тең ийгиликке ишенишкен. Жаштар жаныбарды алары менен кыялданып, эмне кыла тургандыгын талкуулай башташты.
20-кылымдын башында Россияда өлтүрүлбөгөн аюунун терисин "бөлбө" деп эмес, аны "сат" деп айтуу адатка айлангандыгы кызыктуу, анткени терини бөлгөндөн пайда жок, ал баалуу бүтүн.
Алар менен кошо алып жүргөн шарап бөтөлкөсү пайдалуу болду. Шарап элестетүүнү күчөтүп, мергенчилер барган сайын кооз көрүнүштөрдү ойлоп таба башташты: аюу буга чейин жеңилип калган деп ойлошуп, териси алардын колунда. Баарынын чоң пландары бар болчу. Чыныгы аюу менен күрөш али алдыда экенин унутуп, эки жигит тең башын көтөрүп, эс алууга эрте.
Дал ушул жерде аюу пайда болду. Ал бадалдын арасына жашынып, бактысыз мергенчилердин сөздөрүн уккан. Жигиттер аюуну көрөрү менен экөө тең аябай коркуп кетишти. Биринчисинин секирип, бадалдын арасына ыргып кетүүгө күчү жетти. Колунан келишинче чуркады, аюу анын артынан кууп жөнөдү. Мерген качып кетүүгө үлгүргөн, анткени аюу аны көпкө чейин кууган эмес. Ал аюуну көргөндө эле эсин жоготкон экинчи жигит эс-учун жоготуп жаткан аянтчага кайтып келди. Буттары бүгүлүп, денеси чүпүрөккө айланды, мерген ордунан тура албай, досуна окшоп качып кетүүгө аракет кылды.
Ушул сыяктуу маанидеги орус макал-лакаптары: "Секирип өткөнчө" Гоп "деп айтпа".
Аюу экинчи мергенчиге тийген жок. Ал ага эңкейип, кулагына бир нерселерди шыбырады да, өз иши менен токойго жөнөдү. Аңчылар кайрадан жолугушууга үлгүргөндө, качып кеткен өсүмдүк досунан ага эмне болгонун сурады. Акыркысы ага баарын айтып берди жана аюу ага эңкейип, кулагына төмөнкү сөздөрдү шыбырады: "Алгач аюуну өлтүрүшүң керек, ошондо гана ичип, жүндү сатуу жана көңүл ачуу жөнүндө ойлоно аласың".
Макалдын Россияда чыгышы
Айрым эксперттер "Өлтүрүлбөгөн аюунун терисин бөлүшүүнүн кажети жок" деген сөз Жан Ла Фонтендин жомогунан улам чыккан эмес деп эсептешет, анткени көпчүлүк адамдар аны жакшы билишпейт: карапайым эл мындай адатта эмес француз жомокторун окуу. Эпосту жана элдик искусствону изилдеген адамдар орустардын макал-лакапты ал буга чейин болгон башка элдерден кабыл алгандыгына ишенишет. Мисалы, адамдар Францияда жана Германияда аюунун териси жөнүндө сүйлөшкөндү жакшы көрүшөт, бул сөз айкашын жакшы билген башка элдер бар.
Жан Лафонтейн өзү фольклорунун сюжетинин негизин элдик накыл сөздү негиздеген деп эсептейт, ал чындыгында анын чыгармасынан эски болушу мүмкүн. Лафонтейн жылдары: 1621 - 1695.
