Заманбап көп кабаттуу үйлөрдүн ажырагыс атрибутуна айланган лифттер өз өнүгүүсүндө кылымдык тарыхты басып өттү. Илгерки замандарда деле адамдар жумушту жеңилдетүүчү көтөрүүчү механизмдерди колдонуп, жүктөрдү бир кыйла бийиктикке көтөрүүгө жардам беришкен. Заманбап лифттер ишенимдүү жана ыңгайлуу болуп калды.
Биринчи лифттер качан пайда болгон?
Жүктөрдү бийиктикке көтөрүүгө арналган биринчи шаймандар Байыркы Египетте пайда болуп, пирамидаларды курууда колдонулган. Бул улуу курулуштарды куруучулар жөнөкөй механизмдердин жардамы менен чоң салмактагы таштарды көтөрө алышты. Бул шаймандар кийинчерээк пайда болгон жүк ташуучу лифттердин прототиби деп эсептесек болот.
Байыркы Римде лифттер бай жарандардын үйлөрүндө да колдонулган. Мындай шаймандын калдыктары археологдор тарабынан Везувийдин атылышында жок болгон Геркуланей шаарындагы имараттардын биринин урандыларынын астынан казылып алынган. Бул примитивдүү лифт имараттын биринчи деңгээлиндеги ашканадан үйдүн үстүнкү кабаттарына даяр тамактарды алып келүү үчүн колдонулган чыгар.
18-кылымдын ортосунда Франциянын падышасы Людовик XVдин каалоосу менен курулган Версаль сарайында бир кыйла өркүндөтүлгөн лифт болгон. Түзүмдүн кыймылдуу бөлүгү кызматчылар тарабынан көтөрүлүп, төмөндөтүлдү. Лифт кыйла татаал жана оригиналдуу түзүлүшкө ээ болуп, падыша бир кабат жогору турган сүйүктүүсүнүн бөлмөсүнө чыга алышы үчүн гана талап кылынган.
Заманбап лифттин пайда болуу тарыхынан
Кийинчерээк лифттер өндүрүштүк максаттарда колдонула баштаган. 19-кылымдын башында, буу менен иштетилген ушундай эле курулуш Америка көмүр шахталарында колдонулган. Анын артыкчылыгы, жабдуулар адамдардын же жаныбарлардын булчуң күчүн талап кылбай калганы болду. Бир аздан кийин жүк ташуучу лифттер Британиянын заводдорунда кеңири колдонула баштады.
1845-жылы ойлоп табуучу, пневматикалык дөңгөлөктөрдү жасоо менен атагы чыккан Уильям Томпсон дүйнөдөгү биринчи гидравликалык көтөргүчтү көрсөткөн. Революциялык кадам - кырсык болгон учурда платформанын коопсуз тормоздук тутумун колдонуу. Бул аппараттын иши 1854-жылы Нью-Йорктогу көп кабаттуу үйлөрдүн биринде көрсөтүлгөн. Анын автору тормоз тутумунун сапатын биринчи болуп сынаган Элиша Отис болгон. Демонстрация көрүүчүлөрдү кубандырды.
Лифттер коопсуз болуп, өндүрүштө гана эмес, турак жайларда жана кеңсе имараттарында кеңири колдонула баштады. Гидравликалык диск электр менен алмаштырылды. Автоматтык түрдө эшик ачуу тутуму пайда болду, кабинанын кыймылы бир калыпта болду. Дүйнөнүн ири шаарларындагы заманбап көп кабаттуу үйлөр коопсуз жана ыңгайлуу тез жүрүүчү лифттер менен жабдылган, алар бир нече мүнөттүн ичинде жүргүнчүлөрдү жана жүктөрдү баш айлантуучу бийиктикке көтөрө алышат.
